“Pro cantu Biddanoa” est unu romanzu de Benvenuto Lobina, bogadu pro sa prima bia dae sa domo imprentadora 2D Editrice Mediterranea in su 1987. Prus a curtzu a su tempus nostru, in su 2004, lu at a torrare a publicare sa nugoresa Ilisso.
Su libru – totu iscritu in limba sarda cun furriadura in italianu – nos contat de Luisicu, agiudadore de batàllia, ex – cumbatente de sa Brigada Tataresa, sighidore ideale de Emìliu Lussu e de su momentu chi custu, a gherra finida, at a recuire a domo dae sa mugere Sara, chi isetaiat una criadura.
A su matessi tempus Lobina, cun sos personàgios “simpres” suos, nos pintat s’istòria de su mundu intre prima e segunda gherra mundiale, bìvida e bida cun sos ogros de sos abitadores de una bidda de Sartzidanu, Biddanoa de Tulu. Partire dae su particulare pro lòmpere a s’universale, segundu sa letzione de sa biada de Cicitu Màsala:
«Po cantu Biddanoa fèssit una bidda sonnigosa, preizzosa, senza ’e nisciuna gana de si ponni a su paris cun is àtaras biddas, Biddanoa fut in Sardìnnia, e sa Sardìnnia, si pràxat o no, est in Italia. Po custu de totu su chi suzzedìat in Italia calincunu striddicu ’ndi lompìat a Biddanoa puru.»
Biddanoa, definida dae Lobina “una pimpirìda ’e su mundu”, mancari minore, mancari ispèrdida intre sos montes de sa banda de intro de Sardigna, leat parte a modu suo a sas passiones ideales de tando – su sardismu, màssimu a totus – crèschidas e ninnadas suta su ludu de sa trintzera, logu ue sos Sardos si sunt iscobertos pòpulu:
«E mancai de partidus no nd’èssit cumpréndiu nudda, su èssi “sardista” calincuna cosa bolìat nai po issu puru, forzis. Sardu fut sardu. È beru ca prima de partìri sordau sa Sardìnnia pagu dda connoscìada: no fut andau mai a perunu logu, mancu a Casteddu, sceti a is biddas accanta, po calincuna festa: a Nurri po Santa Rosa, a Sèrri po Santa Luxìa, e candu fut piccioccheddu, un’annu dd’ìanta portau a Nuragus, a sa festa ’e Sant’Elìas, accantu po sa primu ’orta ìat pappau piricoccu, unu fruttu chi no ìat bistu mai. Ma in trincera, comente medas àturus sardus de sa matessi cundizioni sua, analfabetas e créscius in s’accorru de logus che Biddanoa, chi de seguru no fut s’unica bidda a èssi “isolata”, in trincera a connosci unu pagheddu sa Sardìnnia dd’ìat imparau Luisicu puru».
De importu est puru, in s’isvilupu de s’òpera, sa dicotomia sardu-italianu, singiale custu de una làcana culturale, sotziale e polìtica intre sa fonètica de su sentidu - su sardu - e cussa de su faeddu fritu, istitutzionale, impostu e a bias impostore, s’italianu:
«Ma forzis cussus fueddus puru fùanta fàulas, o fueddus chi balìanta sceti in guerra, is fueddus de su cumandu, chi arribànta a su capitanu de unu cumandanti prus in artu, e a custu de un’àturu prus in artu ancora, e poi de un’àturu, de un’àturu, sèmpiri prus in artu»
De lèghere, pro connòschere istòria nostra, cun su tinu e cun su coro.
A incuru de Antoni Flore