Ci teniamo alla tua privacy. Usiamo i cookie per migliorare la tua esperienza di navigazione e ricordare le tue preferenze. Maggiori info qui. Registrandoti o accedendo al sito accetti espressamente le norme sulla privacy riportate in questa pagina
Nois bi tenimus a sa privatesa tua. Impreamus sos cookie pro megiorare s’esperièntzia de navigatzione e sas preferèntzias tuas. Agatas prus informatziones inoghe. Marchende·ti o intrende in su situ atzetas sas normas in vigèntzia subra sa privatesa marcadas in custa pàgina

Crònaca curtza de su patrimòniu buscaritzu sardu

Sas testimonias iscritas egìtzias e ititas (XIV e XII sèc. i.C.) pintant sa Sardigna comente s’ “Ìsula de su Birde Mannu”, una terra de forestas istremenadas. Ancora duamìgia annos a pustis, su Sàndalu podiat bantare padentes mannos, de ispantu. A su tempus de sos Giùighes (700 - 800 p.C.) onni bidda aiat in possessu unu fundamentu, diat a èssere unu territòriu chi giuridicamente pertocaiat a sa comunidade pro sa sussistèntzia sua.

Su fundamentu si partziat in bidatzone (logu de semenare pro unu, duos annos), in paberile (terras lassadas a pasare, in ue pàschere sos fiados masedos) e in sartu, tretu a largu dae sa comunidade, destinadu a pàschere sos pegos rudes e a fàghere linna.

Sos sartos, giassos a buscu, aparteniant parte a sas biddas e parte a su Donnu (saltus de Rennu) ma, in ambos casos, fiant a usu de ereu, diat èssere sugetos a regime pùblicu in cantu a linna e a pàsculu.  Si sos Romanos ant comintzadu a fàghere dannos a sa risorsa buscaritza sarda e, posca sos Ispagnolos in manera prus detzisa, est cun sos Piemontesos chi custa sienda connoschet sa ruina sua.

Afirmende∙si su sistema feudale sos padentes mantenent un’impreu comunitàriu (adimplivos) però su sìngulu, pro nde pòdere gosare (es. fàghere linna, carbone), deviat pagare una tassa a tenore de su bene retzidu, leende parte puru a sos servìtzios de amministratzione de su fèudu (servìtziu dominicale).

Giuanne Frantziscu Fara (1543-1591), in s’òpera sua “Corographia Sardiniae” (1580) nos contat de un’Ìsula de buscos mannos, chi s’isterriant dae sa Nurra a sa Gaddura, dae sa Monteferru a sa Barbàgia de Brebì, banda custa rica de castàngias e de chercos, “castaneis et inglandibus refertis”.

A suta de s’Ispagna si multìplicant sos tributos: diritu de carra, deghinu de berbeghes, de porcos, de bacas, de crabas, diritos de iscrivania, de cartzelleria etc…. A sos àutos de infeudatzione si agiunghiant, bortas meda, sos bandos baronales chi, in paritzos casos, violaiant sas costumàntzias, sos usos de sas biddas, malostiende ancora de prus sos abitantes giai provados dae un’amministratzione mala.

Sos feudatàrios e sos fatores de sas arrendas baronales, pro crèschere su bene issoro, modificaiant sos datos de sas possibilidades pabulares de su territòriu in pare a cussos de sos produtos reales de sos buscos de lande, permitende gasi s’intrada de bestiàmene furisteri.  Custos sèberos formaiant, màssimu in mutas de iscuria, cuntierras mortales intre pastores e linnajolos.

Leamus un’esempru.

Su 4 de maju de su 1791 su Sìndigu de Iscanu Giuanne Batista Mura iscriet una prima lìtera a sas autoridades superiores de Casteddu promores ca su fatore baronale Frantziscu Marras Pinna aiat allogadu bacàrgios de Bòrore in sos sartos paberiles de Murtilo, in un’annada de sicagna e de mancàntzia de recatu. Sas bacas istràngias nd’aiant fintzas distrutu sas bidatzones de sos naturales.

Su fatore tando nd’est frantu dae s’incàrriga pro evitare una rebellia manna contra a su Consìgiu Comunitativu e cuntierras noas cun sos marghinesos. Su 1 de maju 1793 Frantziscu Marras Pinna s’est incontradu in su monte de Iscanu “mortu de balla”.

Intre feudatàriu e feudatàriu cumbinaiant, màssimu in àreas de làcana, chertos territoriales chi fiant càusa prima e motivu de fogos mannos, postos pro venga, pro distrùere.

In concruos, fiant sos litos isulanos chi patiant de prus s’ignoràntzia, s’ànimu malu de s’òmine, aspetu custu chi amus a analizare prus a fundu in s’artìculu chi benit.

(Sighit)

A incuru de Antoni Flore

 

bar



Condividi l'articolo: Condividi

Newsletter

Iscriviti alla newsletter per rimanere aggiornato sulle ultime iniziative. Terms and Condition
Joomla Extensions powered by Joobi

In sardu deo? Semper, cada die, a fitianu!

“IN SARDU DEO? SEMPER, CADA DIE, A FITIANU!‟

Dae s'archiviu de s'ULS Meilogu

Cerca nel sito

Sardegna, terra unica: attrazioni da visitare

  • Saline Conti vecchi (Assemini)

    Le saline si estendono sui 2700 ettari dello stagno di Santa Gilla da quando, alla fine degli annni Venti del XX secolo, l'ingegnere Conti Vecchi diede vita a un ambizioso progetto per bonificare lo...

  • Museo Storico della Brigata Sassari (Sassari)

    Museo di storia militare ubicato al piano terra della caserma La Marmora, sorta nel sito dell'antico castello aragonese di Sassari. È stato realizzato per ricordare le gloriose tradizioni della...

  • Grotte di Nettuno (Alghero)

    Le coves de Neptú (in catalano di Alghero), scoperte da un pescatore nel secolo XVIII, sono tra le più grandi cavità marine in Italia e la loro formazione risale a circa due milioni di anni fa. Al...

  • Carloforte

    Carloforte è l'unico centro abitato dell'isola di San Pietro, nella punta sud-occidentale della Sardegna. Il suggestivo borgo rappresenta un'isola linguistica ligure, poiché conserva la lingua dei...

  • Sardaigne, terre unique

    Unique comme l'empreinte de la multitude humaine qui, depuis des millénaires, passe et danse en Méditerranée, semant cultures, savoirs, souvenirs et rêves. Unique comme la somme des vents qui...

Dal nostro archivio

Seguici su WhatsApp e Telegram

Unisciti ai nostri canali WhatsApp e Telegram per ricevere gli aggiornamenti di Àndala noa (Info)

Seguici sui nostri canali

Scarica Àndala App

Android apk download

Con la cultura si possono fare grandi cose