Pro cumprèndere sos fonemas chi benint articulados in su cantu a tenore est pretzisu de fàghere un’introdutzione subra de sa formatzione de sos sonos e sa produtzione issoro.
Ischimus chi sa respiratzione dat motu a cada sonu de su limbàgiu e chi s’aparèchiu glòticu si cunsertat de duos òrganos: cussos ispetzìficos de sa respiratzione (purmones, diaframma, trachea) e cussos mudadores de sa respiratzione (laringe, buca e nare). Sos purmones, promores de su diaframma (membrana elàstica chi los sustenet), si podent unfrare, da chi per mesu de sa trachea si prenant de àera (inspiratzione) o isboidare agiomai totalmente, in su casu opostu.
Comente su diaframma si allenat, s’àera nd’essit a fora dae sos purmones. Est custu su momentu de s’espiratzione. Inspiratzione e espiratzione costituint su fenòmenu de sa respiratzione. De sos òrganos mudadores de sa respiratzione, imbetzes, amus sa laringe. Custa est sa parte superiore de sa trachea, posta in sa gula, sa chi rapresentat su corpu sonoru vibrante e, in concruos, sa parte prus interessante de s’òrganu vocale.
in sa laringe, postas in orizontale, si agatant duas cordas musculares, naradas cordas vocales. In mesu de custas, da chi si respirat, nche colat s’àrea chi las faghet vibrare. Sa longària de sas cordas vocales vàriat cun s’edade, su sessu e, fintzas, a tenore de sa persone. In s’estremidade de sa laringe s’aberit sa cavidade orale e, in sa parte prus arretrada de custa, b’est sa faringe chi comùnicat, in artu, cun sa cavidade nasale.
Sa buca est custrinta intre duas massiddas, una fissa e una mòbile. Gràtzias a sa mobilidade de custa ùrtima su volùmene suo podet cambiare de meda. Sos sonos de su limbàgiu o fonemas si partzint in duas categorias: sonos surdos e sonos sonoros; sonos vocàlicos o vocales, sonos cunsonànticos o cunsonantes. Sas cordas vocales abertas produent sos sonos surdos (f,k,p,t,ts,s), cussas mesu serradas sos sonos sonoros (v,g,b,d,dz,z + a,e,i,o,u). Sos fenòmenos vocàlicos si logrant per mesu de su passàgiu de s’àrea cun sa frigamentu de sas cordas vocales.
Sos fonemas cunsonànticos resurtant cun su passàgiu de s’àrea cun sa cumpressione de sas cordas vocales. S’intensidade de sa cumpressione de sas cordas vocales orìginat sa mùida chi si dividet in corpos o frigamentos.
Su bassu e sa contra de su tenore costituint su loba guturale (lat. gutur= gùturu) chi acumpàngiant sa boghe cun sìllabas non-sense, cumpostas generalmente dae una cunsonante e una vocale: BI-BA-BO-BE. In sa contra s’articulatzione de cada sìllaba si otenet da chi in s’aparadu fonatòriu passat s’àrea in mesu a sas cordas vocales, produende gasi vibratziones chi si sonorizant in sa cavidade orale.
In su bassu, imbetzes, su sonu, formadu cun sa faringalizatzione, si sonorizat parte in sa cavidade orale, parte in su nare. Sa mesu boghe rendet prus durche su dualismu guturale de su bassu e de sa contra, cumpletende sa polifonia de su cantadores. Su càntigu a cuncordu sardu tenet analogias meda cun sa vocalidade de su Marrocu ispagnolu, de su Nepal e de sa Repùblica de Tuva (Тыва Республика), in Rùssia.
A incuru de Antoni Flore
Please wait...