Ci teniamo alla tua privacy. Usiamo i cookie per migliorare la tua esperienza di navigazione e ricordare le tue preferenze. Maggiori info qui. Registrandoti o accedendo al sito accetti espressamente le norme sulla privacy riportate in questa pagina
Nois bi tenimus a sa privatesa tua. Impreamus sos cookie pro megiorare s’esperièntzia de navigatzione e sas preferèntzias tuas. Agatas prus informatziones inoghe. Marchende·ti o intrende in su situ atzetas sas normas in vigèntzia subra sa privatesa marcadas in custa pàgina

Bandidos e foressidos in su Logudoro de su 1600

In su Logudoro de su de XVII sèculos, in ue moriant de morte mala unas 300 persones a s’annu, dominaiant sas trumas de bandidos ghiadas dae Manùtziu Flore (1610-1612, Costera), dae Filipu de Campus (Patada e Buddusò) e dae Giuanne Galluresu. Pro bìnchere custa ùrtima su Visurei de tando aiat impostu in su 1662 su disarmu generale de su Cabu de Susu, favorende però gasi prus sos delincuentes chi non sos bonos.

Sas disamistades s’allumaiant in totu su Setentrione de Sardigna. In Tèmpiu, intre su 1640 e su 1650, sos Valentino gherraiant contra sa famìlia de sos Sardo. In Sèdine (Anglona) sa còndoma de Sarvadore Anchita fiat a rialia cun cussa de Frantziscu Brundanu. Si contat chi custu bandidu, postu de mòrrere dae sa giustìtzia, fuende una note dae sos sordados chi lu persighiant, nche fiat rùpidu a una perca, in ue pro sorte si cuaiat puru su nemigu suo mortale, Sarvadore Anchita.

Frantziscu Brundanu, tando, si narat esseret dimandadu a su rivale de l’agabbare, mègius de nche rùere in manu de sa giustìtzia. Sa risposta de Anchita in sa pinna de Domenech “Dio non voglia che macchi il mio nome, io cercavo la tua morte da solo; volevo ucciderti in duello leale; ucciderti oggi sarebbe vigliaccheria. Guarda – indicando i soldati – riprendi il tuo coraggio e la tua carabina; avremo una sorte uguale, bisogna vincere o morire(Bergers et bandits, Emanuel Domenech). Ant a mòrrere a costàgiu a pare in su 1659.

In su mese de ghennàrgiu de su 1666 Donnu Manuelle de los Cobos, marchesi de Camarassa e Visurei de su Rennu de Sardigna (1665-1668), dimandaiat a sos tres istamentos sardos s’istrina de su donativu deghennale chi sa Sardigna costumaiat integrare a sa Corona che tributu. Donnu Austinu de Castelvì, marchesi de Làconi e Prima Boghe de s’istamentu militare, a custu isetu rispondiat chi su contributu si podiat acordare a su Re solu a cunditzione de cuntzèdere totu sas càrrigas pùblicas a sos naturales, istituende una cummissione pro bardiare subra s’operadu de s’amministratzione règia e abolende in finis sa Sala Criminale.  Nd’at a nàschere una luta polìtica, sa chi at a leare luego caraterìsticas natzionales.

Promores de custos peleos istitutzionales sos traballos de su Parlamentu benint suspèndidos (istiu de su 1667), in s’isetu puru de recuire sa delegatzione sarda dae Madrid, ghiada dae Castelvì a tales de isòrvere sa chistione de su donativu. Su marchesi de Camarassa at a cunvocare sos Istamentos sena su responsòriu de s’ambasciada.

Donnu Austinu nde fiat torradu a Sardigna cun una resurtada negativa. Su Parlamentu, duncas, s’agatat obligadu a respìnghere sa rechesta de donativu. Su 28 de maju de su 1668 su Visurei, pro òrdine règiu, nd’at a isòrvere sos Istamentos. Unu fatu grave meda.  Su 21 de Làmpadas Donnu Austinu est assassinadu a probe de domo sua e su 31 de Trìulas a mòrrere de malefìtziu Donnu Manuelle de Los Cobos, Visurei de su Rennu de Sardigna. In una prima fase de su chertu, formadu e istruidu luego a pustis de sas mortes, su partidu antispagnolu acusaiat su Visueré de àere ochidu a su marchesi de Làconi.

Su Visueré nou, Donnu Frantziscu Tuttavilla, at a ordingiare unu pretu “depolititzizadu”, su chi at chircare de ghetare sas neghes de sa morte de su Castelvì a sa mugere Donna Frantzisca Zatrillas (1642-1674), acusada in custa sede de àere assassinadu su maridu in pare a su fantzeddu Donnu Silvestru Aymerich (1647-1671. In custa iscuta nòbiles meda nche sunt postos in tzipos. Àteros si nch’ant a fuire a cara a su Cabu de Susu de sa Sardigna.

In su mentres chi Donna Frantzisca Zatrillas cun s’amante faghiat vela conca a Nitza (pro èssere istrangiados in ie dae sos Savòias), Donnu Giagu Artale de Castelvì, marchesi de Cea, Donnu Giagu Portugues, Donnu Frantziscu Cau, Donnu Antoni Brundu, (totu imputados de cospiratzione contra a su poderiu reale) fiant andados a s’amparare intre sos litos de su Monte Nieddu, bardiados in ie dae su bandidu Donnu Ludovicu Rìciu su chi at a respìnghere sas milìtzias guvernativas de su Giùighe Soro e de Don Giagu Alivesi cun sas  bandas suas de reberdes logudoresos e gadduresos.

Sos patriotos sardos, arrodiados dae sos nemigos, isbandonaiant sa Sardigna, tirende conca a Nitza, passende∙nche dae sa Còrsica. Donnu Frantziscu de Tuttavilla torrat a pedire s’agiudu de Don Giagu Alivesi, òmine violentu, ex capu banda de foressidos.  Custu, de acordu cun su duca de Santu Germanu, fiat andadu a Nàpoli, resende in ie sa parte de su disterradu e de su persighidu (at a bènnere fintzas arrestadu, a posta). In Roma s’at a addobiare cun Donnu Frantziscu Cau, promitende∙li 300 bandidos prontos a pesare una rebellia antispagnola in s’Ìsula. Sa proposta cumbinchet sos esiliados.

Donnu Giagu at a isbarcare in s’Ìsula Ruja (Casteddu) in pare a sos pèrfugos de Nitza. In su golfu de sa note, su tataresu at a ochìere a traitorinu a Aymerich, a Cau, a Portugues, rendende presoneri a su marchesi de Cea, su chi at a èssere impicadu su 27 de maju de su 1671.  Donnu Giagu pro custa “ominia” at a lograre sas biddas de Sìligo e Baunei, in prus de 12 salvacundutos chi s’at a bèndere a unos cantos foressidos.

El guidaje” o salvacundutu fiat s’impunidade temporànea cuntzèdida a unu bandidu pro cunsignare personalmente o pro fàghere a manera de tènnere unu bandidu, incriminadu de una neghe uguale o majore a sa sua. Custu istitutu est istadu introduidu dae sos ispagnolos in pare a sa tàllia: su fulanu chi esseret tentu o mortu unu foressidu nd’aiat 25 ducados de ricumpensa.

 

A incuru de Antoni Flore

 

nota infamia



Condividi l'articolo: Condividi

Newsletter

Iscriviti alla newsletter per rimanere aggiornato sulle ultime iniziative. Terms and Condition
Joomla Extensions powered by Joobi

In sardu deo? Semper, cada die, a fitianu!

“IN SARDU DEO? SEMPER, CADA DIE, A FITIANU!‟

Dae s'archiviu de s'ULS Meilogu

  • Primas pàginas: 14/11/2014

    Corrutzione, bandidos e catzadores, traballadores in martza Tangentes in sa Costa Ismeralda. Gasi detzident de abèrrere La Nuova e L'Unione chi nos contant de tres arrestos (unu a unu dirigente...

  • COMUNE DE TURALVA - Prenotatzione vatzinu

      COMUNE DE TURALVA   Si informat chi in s' Hub de Tiesi protzedet sa campagna vatzinale anticovid a manera sighida, pro mèdiu de prenotatzione pro sas primas e sas segundas doses Pfizer (in s'isetu de...

  • Boruta: Comunicadu Sìndigu “Borghi autentici

  • Noas de su Comune de Bunnànnaru

    Su 21 de austu su sìndigu de Bunnànnaru at firmadu s’Ordinàntzia n. 8 subra su perìgulu chi benit dae sas domos betzas e abbandonadas de sa bidda. Signalatziones medas sunt lòmpidas a Comune de...

  • NOAS dae Cherèmule: cuntzertu polifonicu.

    NOAS dae Cherèmule: cuntzertu polifonicu. Sa “Pro Loco de Cherèmule” in paris a sa “Polifonica Logudorese” cun sa collaboratzione de s’Assesoradu a sa Cultura de sa Comuna de Cherèmule, organizant su...

  • Turalva: iscritziones piscina e ludoteca istiale

    TURALVA. In sa comuna sos babbos e sas mamas podent compilare sos mòdulos pro iscrìere sos fìgios issoro a sas atividades istiales de sa ludoteca e de sa piscina comunale. Sas iscritziones iscadint su 20 de...

  • Crisi pandèmica, Renzi bogat duos ministros a Conte

    Non podiant mancare in sos giornales de oe sos riferimentos a sa crisi de su guvernu. «Guvernu, Renzi aberit sa crisi», tìtulat La Nuova. Gasi su giornale tataresu: «Non bastat s’abertura de...

  • COMUNE DE BESSUDE: RICHIAMU VATZINALE

      COMUNE DE BESSUDE     A voluntade de pare cun s'ATS de Tàtari, si comùnicat chi su richamu vatzinale pro cussos tzitadinos chi ant giai retzidu sa prima dose in die de su 07 Abrile 2021, est prevididu...

  • Primas pàginas: 23/10/2014

    Bentos e fogos in Sardigna. Meridiana e Saremar, litzentziamentos e privatizatziones. Suitzìdiu o ochisura in presone? Italianu limba “trans”. «Bentu e fogu, allarme in s'ìsula». Gasi aberit La...

  • Bànari, locale comunale de “Sa pedraja” pro atividade cummertziale

    Cun sa punna de dare impèllida a sas atividades produtivas locales, su responsàbile de su servìtziu tècnicu-vigilàntzia dat a ischire chi, in esecutzione de sa deliberatzione de Giunta sa 33 de su...

Cerca nel sito

Sardegna, terra unica: attrazioni da visitare

  • Museo archeologico nazionale Antiquarium Turritano e area archeologica (Porto Torres)

    L’Antiquarium Turritano, inaugurato nel 1984, raccoglie materiali archeologici che documentano le diverse fasi di vita della città romana di Turris Libisonis, secondo plinio il Vecchio l'unica...

  • Saline Conti vecchi (Assemini)

    Le saline si estendono sui 2700 ettari dello stagno di Santa Gilla da quando, alla fine degli annni Venti del XX secolo, l'ingegnere Conti Vecchi diede vita a un ambizioso progetto per bonificare lo...

  • Parco archeologico di Pranu Muttedu (Goni)

    Pranu Muttedu è una delle più importanti e suggestive aree archeologiche funerarie della Sardegna. Il complesso presenta infatti la più alta concentrazione di menhir e megaliti sardi (circa...

  • Altare rupestre di Santo Stefano (Oschiri)

    Il cosiddetto altare si trova allinterno di un vasto sito archeologico che comprende anche i resti di un nuraghe, una chiesa, rocce con incisioni geometriche e una necropoli ipogeica a domus de...

  • Pinacoteca Nazionale di Sassari

    Il museo si trova all'interno dell’ex Collegio gesuitico del Canopoleno, storico edificio nel centro di Sassari. La Pinacoteca ospita le importanti collezioni d’arte Tomè e Sanna, oltre a un certo...

Dal nostro archivio

Seguici su WhatsApp e Telegram

Unisciti ai nostri canali WhatsApp e Telegram per ricevere gli aggiornamenti di Àndala noa (Info)

Seguici sui nostri canali

Scarica Àndala App

Android apk download

Con la cultura si possono fare grandi cose