Ci teniamo alla tua privacy. Usiamo i cookie per migliorare la tua esperienza di navigazione e ricordare le tue preferenze. Maggiori info qui. Registrandoti o accedendo al sito accetti espressamente le norme sulla privacy riportate in questa pagina
Nois bi tenimus a sa privatesa tua. Impreamus sos cookie pro megiorare s’esperièntzia de navigatzione e sas preferèntzias tuas. Agatas prus informatziones inoghe. Marchende·ti o intrende in su situ atzetas sas normas in vigèntzia subra sa privatesa marcadas in custa pàgina

Sa Sardigna in sa "Belle Èpoque"

Mentres in s’Europa culturale e artìstica froriat sa “Belle Èpoque” (1871 – 1914), sa Sardigna s’acredaiat a su de XX sèculos cun una cara e un’ànima antiga. Sos biagiadores chi la visitant (D.H. Lawrence, M.L. Wagner) nde contant ispantados sa diversidade. Mancari gasi, in su Sàndalu arribat sa prima màchina chi atraessat s’Ìsula fintzas a Casteddu: una Decauville 10HP niedda de s’ingennieri grecu Achille Georgiades, diretore de sa “Societé de mines de Malfidano” de Parigi. In Aristanis sas iscolas benint ischeradas pro la bìdere passare in su ponte de su Tirsu.

In Itàlia sos investimentos capitalistas mannos pertocaiant su prus s’indùstria de su Nord. Su Meridione e sa Sardigna patiant sas conseguèntzias de sas tarifas doganales sas chi impediant s’esportatzione de sos produtos de s’agricultura. In sa bilantzia cummertziale sa Sardigna importaiat pagu cosa ca sos mèdios de achistu fiant iscarsos fintzas in sas famìllias de sa burghesia mèdia. Sas comodidades resurtaiant modestas e si leghiat in mancu de su ‘800. S’analfabetismu dominaiat.

Sos benes de bisòngiu primu (petza, pische, ortalìssia, fruta) fiant baratos. Podimus afirmare, duncas, chi s’economia sarda de sos primos de su ‘900 lompiat a sa sussistèntzia, che in su tempus de sa preindustrializatzione (dae sa fine de su de XV sèculos a sos primos de su ‘800). De importu mannu fiat su patrimòniu zootècnicu de sa Sardigna. Ancora in su 1929 s’Ìsula teniat 400.000 pegos bulos. In su ’46 giai 180.000. S’agricultura fiat estensiva cun unu volùmene mannu de produtzione ma cun pagu resa. Sa terra nostra, tando, non fiat pòbera ma gestida sena critèriu. Sa pressione fiscale fiat divènnida insustenìbile in s’istadu liberale italianu. 

Su Meridione de Itàlia, produende su 27% de sa richesa natzionale, pagaiat su 32% de sas impostas de totu su Rennu. S’Itàlia de su Nord, imbetzes, giustu su 40% cun su 48%. S’Itàlia Tzentrale cun su 25% su 28%. Sa malària, bìnchida in Sardigna solu in su 1951 dae s’ERLAAS (Sardinia Project, Rockefeller Foundation), impestaiat ancora sos sartos nostros: sas cunditziones de vida materiale fiant semper metzanas.

Sa crèschida de sa populatzione sarda (dae sos 573.114 de metade ‘800 a sos 864.174 de su 1921) aiat interessadu su Campidanu, sa Trexenta, sa Marmidda ebbia, non totu s’Ìsula. In s’Igresiente sa densidade mèdia fiat de 50 abitantes pro kmq, in sa Sardigna orientale 25. S’emigratzione sarda, printzipiada cun s’agabbu de su tratadu cummertziale cun sa Frantza (Crispi, 1888), tiraiat a cara a s’Europa (64,1%) e a su Mediterràneu (Tunisia), a s’Argentina (17%) e fintzas conca a sos Istados Unidos (11,4%) intre su 1876 e su 1903. Dae su 1906 a su ‘14 s’Amèrica divenit sa destinatzione preferida. In su 1913 emigrant 12.274 Sardos. Podimus afirmare chi, in generale, sos tassos de emigratzione non sunt artos.

Sos collègios eletorales fiant dominados dae avocadeddos sena preparatzione polìtica peruna chi, pro s’assegurare sos privilègios e s’amigàntzia de Roma, non si faghiant contu de andare contra a sas comunidades de riferimentu. Pro custos motivos sos Sardos si rebellant. In sas minas de Buggerru, su 2 de cabudanni de su 1904, s’ingennieri Achille Georgiades disponet chi sa pàusa, intre su turnu de traballu de mangianu e cussu de sero, siat reduida de un’ora. Su 4, 2000 minadores isciòperant. S’esèrtzitu italianu isparat contra sos manifestantes. Bator òmines ruent mortos, 11 sunt sos feridos. Su 5 de maju de su 1906 in Casteddu iscòpiat una rebellia pro s’incarimentu de sos alimentos. Sidney Sonnino, Presidente de su Consìgiu, imbiat 8000 òmines contra istudiantes, paneteris, piscadores e piciocus de crobi. F. Cocco Ortu (1847 - 1929), sardu, pedit s’interventu de sa flota militare. Sa rivolta s’isterret a Nèbida, Igrèsias, Gonnesa, Bonorva, Thiniscole. Ant a èssere giuigadas 170 persones- Sos mortos, duos.

In su 1911 sa gherra de Lìbia introduit sa leva obligatòria in Itàlia: «Molti maschi adulti, altrimenti utili al sostentamento delle proprie famiglie o pronti a farsene una, dovevano partire per lidi sconosciuti, con l’incognita del ritorno, tanto del “quanto”, quanto del “se» (La Sardegna e i Sardi nel tempo, Omar Onnis). Sa gherra, non s’emigratzione at a  isboidare sa Sardigna. Sa populatzione europea passat dae sos 195 milliones de su ‘800 a sos 401 milliones de su ‘900, gràtzias a sas conchistas mèigas, a sa modernizatzione de s’agricultura e de su setore agroalimentare. Sos consumos divenint de massa.

Sos istados europeos sunt imbideados de provare sas fortzas issoro pro dare disaogu a sas massas chertosas, poderende gasi sos assetos polìticos e econòmicos internos. In su 1904 su Giapone binchet sa Rùssia de su zar Nigola II. In sa matessi annu naschet s’Intesa intre Frantza, Inghilterra e  Rùssia, a partire dae su 1907. Dae su 1912 a su 1913 s’Europa orientale est alluta dae sas Gherras Balcànicas. Su mundu s’est aprontende a sa cuntierra generale.

A incuru de Antoni Flore

 

Parigi notturna



Condividi l'articolo: Condividi